Μια μικρή μικρή επανάληψη στην 28η Οκτωβρίου

Ιωάννης Μεταξάς

O Ιωάννης Μιχαήλ Μεταξάς ήταν στρατιωτικός, πρωθυπουργός της Ελλάδας και επικεφαλής του δικτατορικού καθεστώτος της 4η Αυγούστου του 1936. Πέθανε το 1941.

Benito Mussolini

Ο Μπενίτο Μουσολίνι ήταν ο ιδρυτής και ηγέτης του φασιστικού κόμματος στην Ιταλία και σύμμαχος του Αδόλφου Χίτλερ. Ως δικτάτορας, κυβέρνησε την Ιταλία από το 1922 έως το 1943. Δυο χρόνια μετά, εκτελέστηκε από Ιταλούς αντάρτες (παρτιζάνους) στο Κόμο.

Τα ξημερώματα της 28ης Οκτωβρίου 1940, ο Μουσολίνι έστειλε στην Ελλάδα τελεσίγραφο, μέσω του πρέσβη στην Αθήνα, Εμανουέλε Γκράτσι, ο οποίος το έδωσε χέρι με χέρι στον Ιωάννη Μεταξά. Οι Ιταλοί ήθελαν να αποκτήσουντον έλεγχο χωρίς αντίσταση σε στρατηγικά σημεία, όπως λιμάνια και αεροδρόμια στην Ελλάδα.

Με την παραλαβή του τελεσιγράφου, ο Ι. Μεταξάς απάντησε αρνητικά στον Ιταλό πρέσβη στα γαλλικά : “Alors, c’est la guerre” (Λοιπόν, αυτό σημαίνει πόλεμος). Η απάντηση αυτή έμεινε στην ιστορία ως “ΟΧΙ”.

Ο ελληνοϊταλικός πόλεμος του 1940-41, ή το Έπος του ’40, διήρκεσε από τις 28 Οκτωβρίου 1940 μέχρι την 1 Ιουνίου 1941, όταν και ολοκληρώθηκε η κατάληψη της χώρας από τις γερμανικές δυνάμεις.

Τον Απρίλιο του 1941, με τη γερμανική εισβολή, άρχισε η Κατοχή στην Ελλάδα. Κατά τη διάρκεια της Κατοχής, οι νεκροί, στρατιώτες και άμαχοι, έφτασαν τις εκατοντάδες χιλιάδες, ενώ η ελληνική οικονομία διαλύθηκε.

Η Κατοχή τερματίστηκε όταν αποχώρησε ο γερμανικός στρατός από την Ελλάδα, τον Οκτώβριο του 1944. Στην Κρήτη, γερμανικές φρουρές παρέμειναν μέχρι τα μέσα του 1945.

Από την εισβολή των Ναζί στη χώρα, η Ελλάδα είχε 3 παράλληλες “κυβερνήσεις”:

• H εξόριστη ελληνική κυβέρνηση, που κατέφυγε ως “ελεύθερη κυβέρνηση” στο Κάιρο. (04.41-10.44)
• Η κατοχική κυβέρνηση, που ήταν διορισμένη από τις κατοχικές δυνάμεις (04.41 – 10.44)
• Η “κυβέρνηση του βουνού”, που σχηματίστημε με κορμό το ΕΑΜ, στις απελευθερωμένες περιοχές (03.44 – 09.44)

Aπό το φθινόπωρο του 1941 οργανώθηκε στην Ελλάδα μαζική αντίσταση, με τις μεγαλύτερες αντιστασιακές οργανώσεις να είναι τρεις:

• Το Eθνικό Aπελευθερωτικό Mέτωπο (ΕΑΜ) ήταν ο μαζικότερος αντιστασιακός φορέας και ιδρύθηκε από το ΚΚΕ και άλλα μικρότερα σοσιαλιστικά κόμματα. Το στρατιωτικό του σκέλος ήταν Εθνικός Λαϊκός Aπελευθερωτικός Στρατός (Ε.Λ.Α.Σ.), κυρίως υπό την καθοδήγηση του Άρη Βελουχιώτη.
• Η δεύτερη μεγαλύτερη αντιστασιακή οργάνωση ήταν ο Εθνικός Δημοκρατικός Ελληνικός Σύνδεσμος (Ε.Δ.Ε.Σ.). Συγκροτήθηκε από τον Nαπολέοντα Zέρβα. Οι ένοπλες ομάδες ανταρτών του είχαν υλική και πολιτική υποστήριξη από τους Βρετανούς.
• H τρίτη μεγαλύτερη αντιστασιακή οργάνωση ήταν η Εθνική Και Κοινωνική Απελευθέρωση (Ε.Κ.Κ.Α.), από τον Βενιζελικό συνταγματάρχη Δημήτριο Ψαρρό σε συνεργασία με πολιτικούς. Ιδρύθηκε το 1942.

Η Ελλάδα έχασε περίπου το 10% του πληθυσμού της. Οι στρατιωτικές απώλειες, μαζί με αυτές των αμάχων από την πείνα, τις κακουχίες και τις εκτελέσεις, υπολογίζονται περίπου στις 600.000.

Οι μαζικές εκτελέσεις αμάχων από τους Ναζί και τους συνεργάτες τους ανέρχονται σε πάνω από 300. Ανάμεσά τους ήταν οι σφαγές των Καλαβρύτων, του Διστόμου, της Κανδάνου και της περιοχής της Δράμας.

Την περίοδο ‘41-‘42, συνέβεναν περίπου 3 μαζικές εκτελέσεις τον μήνα, ενώ την περίοδο ‘43-‘44, τετραπλασιάστηκαν.

Από τους 71.611 Έλληνες Εβραίους πριν τον πόλεμο, οι 58.886 εξοντώθηκαν στα στρατόπεδα συγκέντρωσης. Αυτός ο αριθμός αντιστοιχεί σε ποσοστό 90%, ένα από τα μεγαλύτερα στην κατεχόμενη Ευρώπη.

Ο μεγαλύτερος αριθμός των δολοφονηθέντων Ελλήνων Εβραίων κατάγονταν από τη Θεσσαλονίκη. Μέχρι τη λήξη του πολέμου, είχαν εξοντωθεί γύρω στις 45.000 κάτοικοι της πόλης, δηλαδή σχεδόν το 97% του εβραϊκού πληθυσμού της.

Η εθνική επέτειος της 28ης Οκτωβρίου, γιορτάστηκε επίσημα πρώτη φορά στις 28 Οκτωβρίου του 1944 με παρέλαση παρουσία του πρωθυπουργού Γεωργίου Παπανδρέου.